استانداردها و ایمنی در اماکن ورزشی
مطالعه و بررسی شاخصهای استاندارد و ایمنی در اماکن ورزشی
مقدمه
با توجه به افزایش نیروی انسانی جوان و بادرنظر گرفتن بقیه اقشار کشور،ونیاز آنان به سلامتی جسمانی و روانی و تفریح،که پرداختن به فعالیتهای ورزشی این نیاز را رفع می کند، وهمچنین لزوم کسب مدالهای مرغوب در رقابتهای ورزشی قاره ای و جهانی و المپیک ها که باعث افزایش غرور ملی و ایجاد هم بستگی ملی می شود، وبه عنوان بخشی از سیاست های کلان کشور که در چشم انداز ۲۰سال آینده کشور به تصویب مراجع قانونی رسیده است،وبرگزاری مسابقات ورزشی بین المللی در رشته های مختلف که از این طریق زمینه های معرفی کشورمان را درزمینه های گوناگون به دنیا میسر می سازد . لزوم توجه به ابعاد مختلف برنامه های مرتبط با فعالیتهای ورزشی از جمله تربیت مربیان و داوران و نیروهای متخصص و تنظیم برنامه های آموزشی،تمرینی و مسابقاتی و از جمله ایجاد تأسیسات ورزشی مناسب و استاندارد را دو چندان می سازد . بدیهی است در این راستا توجه عمیق و مسئولانه به ساخت فضاهای ورزشی بسیار قابل توجه است،زیرا وجود اماکن ورزشی استاندارد و ایمن برای حفظ سلامتی ورزشکاران،ارتقاءسطح مهارتها و نمایش مطلوب آنها در حین آموزش ،تمرین و مسابقات داخلی و خارجی بسیارضروری است . ضمن اینکه موارد قابل بحث دیگری در این خصوص وجوددارد .
برای این منظور مطالعه قوانین ومقررات رشته های ورزشی گوناگون وشرایط ایمنی استاندارد زمینهای ورزشی از نظر ابعاد،وسایل و تجهیزات وسایر فاکتورهای فیزیکی مانند نور، حرارت، چرخش هوا و … و هماهنگی خدمات فنی ومهندسی برای منطبق ساختن فعالیت های آن ها بااستاندارد های ورزشی – تفریحی در احداث اماکن ورزشی بسیار اهمیت دارد . این پژوهش بر آن است تا با انجام مطالعات علمی و جمع آوری آخرین قوانین و مقررات و استانداردها در این موارد باتوجه به نیاز جامعه ورزش کشورجهت ایجاد فضاهای ورزشی با ابعاد و ویژگی های مختلف اطلاعات لازم رادسته بندی و در اختیار مسئولین و دست اندرکاران سیاست گذار و برنامه ریز و همچنین مجریان احداث اماکن ورزشی قراردهد .
شایان ذکراست دراین پژوهش به تعریف، ابعادواندازه های اماکن و زمین های مختلف ۲۴ رشته ورزشی توجه شده است،که درکشوربیشترین متقاضی برای پرداختن به آنها وجوددارد و مسئولان سازمان تربیت بدنی و شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی به پزوهشگر ابلاغ نموده اند . تلاش بر این است تا در این پژوهش اطلاعات فضاها ، جانمای یها، فاکتورهای مهم در ساخت و تجهیز اماکن متناسب با استانداردهای فدراسیونهای جهانی رشته های مختلف و کمیته ملی المپیک و سایر مراجع ذیربط ارائه شود . امیدآن که این پژوهش بتوانددربرطرف ساختن نیاز به اطلاعات ساخت وتجهیز اماکن ورزشی، به شکل استاندارد و فاقد اشکالات علمی و تجربی قدمی هرچند کوچک بردارد .
بیان موضوع پژوهش
باتوجه به نیازکشوروسیاست های جاری مبنی برافزایش سرانه فضاهای ورزشی،سرمایه گذاری کلان درجهت ساخت وتوسعه اماکن ورزشی توسط دولت وبخش خصوصی انجام گرفته، ولی به دلیل فقدان یک مرجع مطالعاتی و تخصصی، اغلب اماکن ورزشی احداث شده ویا دردست احداث فاقد استانداردهای ورزشی مهندسی هستند . از این رو در امرآموزش، تمرین و مسابقات که بخش های اصلی فعالیت های ورزشی می باشند، اخلال ایجاد شده وسرمایه گذاری های انجام شده فاقددستاوردهای بهینه و کیفی است . زیرا صرف توجه به تجربیات گذشته و ناآشنایی دست اندرکاران باشاخص های استاندارد و ایمنی نوین وهمچنین دردسترس نبودن این شاخصها موجب بروز این نقص گردیده است . گرچه احداث اماکن ورزشی درگذشته فاقداکثریت نکات مربوط به رعایت استانداردها بوده است، ولی درمقطع کنونی با انتخاب مشاوران صاحب صلاحیت تاحدود زیادی این موضوعات موردتوجه واجرا قرارمی گیرند . وهم اکنون مشاوران دسته بندی شده،در اجراهای ورزشی وپیمانکاران ورزشی بادرجه های متفاوت وموردتائیدمراجع رسمی به فعالیت اشتغال دارند .
ضرورت و اهمیت پژوهش
۱. افزایش قابلیت بهره وری و بهره برداری اماکن ورزشی . .
۲.کاهش هزینه های اجرا در طراحی و ساخت اماکن ورزشی .
۳. دردسترس قراردادن شاخصهای استاندارد و ایمنی برای مجریان و ناظران و مدیران ورزشی .
۴. ارتقاءسطح کیفی آموزش،تمرین و مسابقات ورزشی .
۵. افزایش زمینه کسب افتخارات ورزشی در میادین بین المللی .
۶.ایجاد زمینه های لازم برای میزبانی مسابقات ورزشی بین المللی .
۷.کاهش آسیب دیدگی های ورزشکاران که به علت غیر استاندارد بودن مکانهای ورزشی و عدم رعایت دقیق نکات ایمنی، اتفاق می افتد .
۸. شاخص های ایمنی در یک جا جمع نشده و دسترسی به آنها، گاها با اشکال مواجه است .
اهداف پژوهش
هدف کلی
هدف اصلی این پروژه،گردآوری، تهیه و تدوین یک مرجع برای دست اندر کاران می باشد تا بتوانند ساخت و سازاماکن ورزشی را به درستی انجام دهند . و پیامد تهیه این مرجع :
۱. دستیابی آسان به استانداردهای ساخت اماکن ورزشی .
۲. توسعه کمی وکیفی فعالیت های ورزشی در رشته های مختلف ورزشی با بهره برداری از اماکن وفضاهای مناسب باشد .
اهداف اختصاصی
۱. اثر بخش بودن سرمایه گزاری بخش دولتی و خصوصی در احداث اماکن ورزشی .
۲. جلوگیری از آسیب های ورزشی ناشی از غیر استاندارد بودن اماکن ورزشی .
۳. افزایش ظرفیت فعالیتهای ورزشی داخلی و بین المللی .
محدودیت های پژوهش
– فقدان منابع علمی داخلی مطالب وکتب موجود ناقص و مستندات قدیمی هستند، ومطابق استانداردهای جدید دنیا نمی باشد .
–فقدان ارتباط ارگانیک وفعال بین بخش های طراحی،احداث وتجهیز کننده اماکن ورزشی با بهره برداران از اماکن ورزشی .
–فقدان تشکیلات وگروههای تخصصی درزمینه ساخت وتکمیل اماکن ورزشی .
–ضعف اطلاعات علمی و تخصصی در فدراسیونهای ورزشی .
–فقدان پژوهش های علمی قبلی مرتبط دراین زمینه درمجامع پژوهشی – دانشگاهی .
تعریف واژه ها واصطلاحات بر اساس طبقه بندی اماکن ورزشی
به طور کلی و عام به تمام فضاهائی که امکان اجرای ورزش ، فعالیتهای جسمانی وحرکات ورزشی وتفریحی برای کلیه افرادیک جامعه درآنها وجودداشته باشد،می توانداماکن ورزشی محسوب گردد. اماکن ورزشی دارای تقسیم بندی کلی وانواع از نظرمیزان امکانات وتجهیزات و از نظر بهره برداری به شرح زیر می باشد :
الف – تقسیم بندی کلی اماکن ورزشی
الف – ۱ – اماکن طبیعی سرزمینی،مثل کوهها مناطق و سرزمینهای برفگیر،دریاچه ها و دریاها .
الف – ۲ – اماکن روباز احداثی،مثل زمین فوتبال،پیست دو ومیدانی و استخرهای روباز .
الف – ۳ – اماکن سرپوشیده،مثل سالنهای ورزشی،زورخانه هاواستخرهای سرپوشیده.
ب – انواع اماکن ورزشی
ب – ۱ – مجتمع های ورزشی (Sport Complex)
مجتمع یا مجموعه ورزشی جامع ترین واژه برای یک مکان ورزشی است که انواع ورزشهای میدانی و سالنی نظیر سوارکاری، فوتبال ،دو و میدانی، قایقرانی، شنا، ورزشهای رزمی ،ورزشهای راکتی و …. در آن وجود داشته باشد .
ب – ۲ – سالن ورزشی Gymansium/ Field house ( GYM )
مکان سرپوشیده ای که بر اساس ضوابط فنی ورزشی برای انجام فعالیتهای یک یا چند رشته ورزشی احداث شده باشد . این سالنها برای برگزاری کلاسهای رزمی، ژیمناستیک، تنیس روی میز، آمادگی جسمانی، والیبال، بسکتبال و … مورد استفاده قرار می گیرد .
ب – ۳ – زمین بازی sports ground/Court
رایج ترین مکان ورزشی است که درشهرها و روستاها وجود دارد . زمین مذکور رو بازو مسطح است ودارای کاربری ورزشی بوده ودارای خط کشی هایی است که محدوده بازی را مشخص می کنند . زمین بازی ازضوابط فنی لازم برای انجام فعالیت های ورزشی مانند تنیس، بسکتبال و هندبال و …… برخوردار است و مورد استفاده قرار می گیرد .
ب – ۴ – میدان یا صحنه مسابقه Arena
محل مشخص شده برای برگزاری مسابقات یک رشته ورزشی که اندازه های آن مطابق قوانین ومقررات آن رشته می باشد .
ب – ۵ – پیست ورزشی Sport track
به فضایی اطلاق میشودکه برای انجام مسابقات سرعتی ایجاد شده باشد وشامل مسیر مشخصی که به تناسب رشته های ورزشی و بر اساس استانداردهای فنی برای انجام تمرینات و مسابقات احداث می شود .
ب – ۶ – استخر ورزشی swimming pool
سازه ای است که به شکل مستطیل که دردرون زمین ساخته شده وازآب پرمی شود تا برای شنا مورد استفاده قرار گیرد . البته امکان دارد از نظر شکلی مستطیل نباشد ولی مکانی است که دارای ضوابط فنی ورزشی لازم بوده ودرآن امکان فعالیت رشته های ورزشی آبی وجود داشته باشد .
ب – ۷– کانون ورزشی Sport center
مکانهای ورزشی که بر اساس فعالیت،کاربری و ساختمان های ورزشی ایجاد شده اند و دارای انواع مختلف می باشند.
ب – ۸ – استادیوم ورزشی Stadium/Colisium
سازه ای بیضی یا دایره ای شکل است و معمولا رو باز که ویژه بازیها و مسابقاتی مانند فوتبال و دو میدانی می باشدوردیف های پلکانی برای نشستن تماشاگران دراطراف آن ساخته می شود و زیرجایگاه هم ممکن است مکان های سرپوشیده ورزشی تعبیه شود . همچنین امکان داردمکان های روباز برای ورزش هایی نظیر تنیس را هم درکنارداشته باشد . در تعریفی دیگر مکانی است مجهز به سکوهای تماشاچی، سازه ها وامکانات جانبی محصورشده با استانداردها و ضوابط فنی لازم برای برگزاری رویدادهای ورزشی .
ب – ۹ – باشگاه ورزشی SPORT CLUP
به مکانی اتلاق می شود که توسط سازمانهای دولتی و یا بخش خصوصی به منظور اشاعه ورزش به وجود آمده باشد و افراد علاق همند را به عضویت بپذیرد . باشگاه ورزشی هویت و موقعیت اجتماعی دارد و تیمهایی را برای شرکت در مسابقات بین باشگاهی در ورزش های گوناگون معرفی می کند .
ب – ۱۰ – زورخانه Zurkhane
در ایران از قدیم، زورخانه مرکز فعالیتهای ورزشی محلات و شهرها بود . در آن جا، ورزشکاران به انجام انواع ورزش ها و نرمشهای باستانی می پرداختند . زورخانه به مکانی اتلاق می شودکه درآن، انواع ورزش ها و نرمش های باستانی بارعایت تمامی سنت ها و آداب آن اجرا می شود . وبه طورکلیبه هرمکانی گفته می شود که عملیات ورزش زورخانه ای درآن انجام می گیرد . این مکان عموما سرپوشیده است ودر وسط آن گود هشت ضلعی قرار دارد ودر اطراف آن برای مرشد، ورزشکاران و تماشاگران محل هایی تعبیه شده است .
ج – از نظر بهره برداری اماکن ورزشی به شرح زیر می باشند :
ج – ۱ – مراکز ملی : امکانات جهت برگزاری مسابقات ، جایگاه تماشاچی تربیت مربی و ….
ج – ۲ – مراکزورزشی استان : غالبا چند منظوره برای جمعیت متناسب با استان وبرای استفاده های غیر ورزشی.
ج – ۳ – مراکزورزشی منطقه ای : برای فعالیت در چند رشته ورزشی که غالبا دارای استخر است ومتناسب با جمعیت یک منطقه است .
ج – ۴ – مراکزورزشی ناحیه ای : برای جمعیتهای ۲۵ تا ۱۰۰ هزار نفر یا شامل شعاع ۶۵ کیلومتری که فعالیت های چندین رشته ورزشی در آن صورت می پذیرد .
ج – ۵ – مراکز تفریحی،ورزشی محلی : برای ۲ تا ۱۰ هزار نفر دسترسی آسان ، انعطاف پذیری و آمادگی برای استفاده های دیگر و چند منظوره بودن از خصوصیات آن می باشد .
ج – ۶ – مراکزمدرسه ای یا چندمنظوره : برای فعالیت چند رشته ورزشی به صورت همزمان ایمنی محفوظ و مصون بودن از خطر ، در سلامت بودن هر چیز ، اغلب به معنی رستگاری ، در امان بودن ، آسوده خاطر و بی خوف بودن استعمال می شود . در واژه ایمنی به صورت زیر تعریف شده است : Iso استاندارد ۸۴۰۲:۱۹۹۲ حالتی که در آن احتمال خطر آسیب به اشخاص یا خسارت مادی ،به میزان قابل قبول محدود شده باشد .
ارائه شده است که استاندارد ۱۸۰۰۱ Iso/ice guide تعریف دیگری دراستاندارد نیز دقیقا از همان تعریف استفاده شده است :” عدم وجود مخاطره ی غیر قابل قبول ohsas آسیب ” . در این تعاریف رفع کامل مخاطره آسیب مطرح نشده است بلکه اجتناب از مخاطره بالا و غیر مجاز مد نظر است .
ازآنجا که ازبین بردن کامل خطرات غیر ممکن است ،ایمنی را می توان کمیتی نسبی نامید این کمیت عاملی است از وضعیت موجود که در آن ایمنی اندازه گیری می شود.
استاندارد – استاندارد، مدرکی است در برگیرنده قواعد ، راهنمایی ها یا ویژگی هایی برای فعالیت ها یا نتایج آنها به منظور استفاده عمومی و مکرر که از طریق همراهی فراهم و به وسیله سازمان شناخته شده ای تصویب شده باشد . هدف ازآن دستیابی به میزان مطلوبی از نظم در یک زمینه خاص است.
روش شناسی
۱. روش اجرای پژوهش
۲. نوع روش بررسی – در این بررسی و مطالعه، با توجه به ماهیت موضوع از روش های بررسی اسنادی،پیمایشی و میدانی استفاده گردیده است .
۳. جامعه و نمونه آماری پژوهش – جامعه آماری این بررسی و مطالعه ،اماکن ورزشی مربوط به رشته های مختلف ورزشی درداخل و یا خارج از کشور و مصاحبه با متخصصان است .
۴. نمونه پژوهش و روش گزینش آن – ورزشگاه های استاندارد مطابق با قوانین ومقررات رشته های ورزشی، نمونه های آماری بودندکه بامعرفی شرکت تجهیز مورد بررسی قرار گرفتند .
۵. برای بررسی نمونه های خارج از کشور از طریق مراجعه به سایت های تخصصی و اختصاصی اطلاعات جمع آوری گردید . ابزارها و تکنیکهای جمع آوری اطلاعات جمع آوری اطلاعات موجود،اطلاعات ثانویه ومشاهده اماکن با مراجعه به مراجع ذیربط نظیر فدراسیون های داخلی، سایت کنفدراسیون ها وکتب و نشریات مربوط به قوانین و مقررات ورزشی با الویت بخشهای مربوطبه اماکن ورزشی و روشهای طراحی و ساخت و استانداردهای مربوطه از طریق سایت های اینترنتی و مراجع در دسترس جمع آوری، ومراجعه به اماکن ورزشی استاندارد ضمن مذاکره با متخصصان وکارشناسان ،دست اندرکاران فدراسیونهاو پیش کسوتان مطالب جمع بندی گردید .
